Türkiye'de Nemlilik ve Yağış

okulsoru Nisan 25, 2013 0

NEMLİLİK:  

Havada bulunan subuharının miktarı yada oranına denir. Hiğrometre’yle

ölçülür. Atmosferdeki nem, buharlaşma nedeniyle oluşmaktadır. Buharlaşma miktarını 

ölçen alete Evapormetre denir

1)   Mutlak Nem : 1 m³havanın içinde var olan nem miktarıdır. Sıcaklık  artarsa 

Mutlak nemde artar.

Türkiye’de Mutlak Nem’in en yüksek olduğu yer Akdeniz kıyılarıdır. Çünkü :

a)   Kıyı bölgesidir.( Denizellik

b)  Sıcaklık yüksektir.

Türkiye’de en düşük mutlak nemlilik KD. Anadolu’da, Erzurum-Kars illerinde görülür. Çünkü, sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma azdır.Yüksek dağların tepelerinde düşük sıcaklık nedeniyle mutlak nemlilik azdır.

2)         Maksimum Nem (Doyma miktarı, Doyma Noktası) : Belli bir sıcaklıkta 1 m³ havanın içinde bulunabilecek en fazla nem miktarıdır. Sıcaklık artarsa maksimum nem artar.

Türkiye’de Maximum Nem’in en yüksek olduğu yer Güney Doğu Anadolu’dur. Çünkü :

c)                       İç kısımdadır ( Karasallık).

d)                       Sıcaklık yüksektir.

Ör :   Sıcaklık          Maksimum Nem

         -10                2,35

            0                4,85

          10                7,50

          20              14,40

3) Nisbi (Bağıl – oransal) Nemlilik : Belli bir sıcaklıkta havanın taşıdığı nem miktarının (Mutlak nem), aynı sıcaklıkta havanın taşıyabileceği nem miktarı (Maksimum nem) oranına denir.

         Bağıl nem, bir hava kütlesinin yağış bırakma ihtimalini verir. Bağıl nem, % 100’ü aşınca yağış başlar. Bağıl nem, aşağıdaki iki koşuldan biri gerçekleşmesi durumunda artar.

·       Ya mutlak nem artacak

·       Veya hava soğuyacaktır (maksimum nem azalacaktır.)

Bağıl nemin yüksek olduğu yerlerde günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır. Çünkü buralar, yağışlı bölgelerdir.

  Türkiye’de bağıl nem kışın artar, yazın azalır.

Yazın en yüksek bağıl nemlilik Karadeniz Dağlarının Kuzey yamaçlarında görülür.

Yazın en düşük bağıl nemlilik İç Anadolu’nun orta kesiminde ve GD Anadolu’da görülür.

ÖNEMLİ NOT :Bağıl nemin az olduğu yerlerde buharlaşma fazla olduğundan kuraklık etkilidir. Bu nedenle tarımda sulama sorunu ortaya çıkar. Ayrıca günlük sıcaklık farkı yüksektir.

Bulutluluk : Bağıl nemin dağılışına ve yağışın bol olduğu alanlara paralellik (doğru orantı)gösterir. Bulutluluk oranının en yüksek olduğu yer Karadeniz; en düşük olduğu yerler GD. Anadolu, Akdeniz bölgeleridir.

Buharlaşma : Buharlaşmanın dağılışı, bağıl nem ve bulutlulukla (ters orantı)  zıtlık gösterir. Buharlaşmanın en fazla olduğu yer çöl rüzgarlarının etkisine açık olan GD. Anadolu’dur. En az olduğu yer, Karadeniz kıyılarıdır.

YAĞIŞ :

Oluşanlarına göre yağış tipleri:

 1) Yamaç (Oragrafik) Yağışları: Nemli hava kütlesinin bir dağ yamacı boyunca yükselerek soğuması sonucu oluşurlar. Yamaç yağışları çoğunlukla; dağların denize bakan yamaçlarında rüzgarların etkili olduğu yerlerde oluşur. Ülkemizde Kuzey Anadolu Dağlarının Kuzeye (Karadeniz), Toros Dağlarının Güneye (Akdeniz)

bakan yamaçlarında görülür. Ege Bölgesinde Aydın, Boz ve Menteşe Dağlarında

görülür.

2)Konveksiyonel Yağışlar: İç kısımlarda ısınan havanın genleşip hafifleyip yükselerek

soğuması sonucu oluşur. Özellikle İlkbahar sonu ve Yaz başlarında İç Anadolu ve D.

Anadolu bölgesinde görülür. Bu yağışlara İç Anadolu’da Kırkikindi yağışları denir.

1)    Cephe (Frontal-Depresyon) Yağışları:

Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaştığı alanlarda, sıcak havanın soğuk hava

üzerine çıkarak soğuması ve yoğunlaşmasıyla oluşan yağışlardır. Türkiye’de en fazla

Akdeniz ve G.Doğu Anadolu’da kış mevsiminde görülür.

: Ülkemizde düşen yağışların çoğu Cephesel yağışlardır. Cephesel yağışlar uzun süreli yağışlardır.

Yağış Çeşitleri :

Havadaki su buharının sıvı veya katı hale dönüşmesine yoğunlaşma denir. Yoğunlaşan su buharının yeryüzüne düşmesine yağış denir.

Yoğunlaşma için gerekli koşullar :

-         Havanın soğuması (Temel etken)

-         Havada yeterli oranda nem bulunması

-         Yoğunlaşma çekirdeklerinin bulunması gerekir.

  A) Yerde Oluşanlar:

1) Çiy : Genelde ilkbahar ve sonbahar aylarında, havadaki su buharının soğuk bitkiler ve cisimler üzerine temasıyla soğuması ve damlalar halinde yoğunlaşmasıyla oluşur.

Şebnem de denir. 0°C’nin üstündeki sıcaklıklarda oluşur.

2) Kırağı : :Havadaki su buharının 0^oC’nin altında yoğunlaşarak buz kristalleri haline dönüşmesiyle kırağı oluşur. 0°C’nin altındakisıcaklıklarda oluşur.

3) Kırç : Havanın açık ve soğuk olduğu kış günlerinde, açık yüzeyler fazla soğur havadaki nem toprak , teller ve ağaçlara çarparak Buz iğneciği şeklindeki yoğunlaşmadır. Kışın dam saçaklarından ve ağaç dallarından sarkarlar. 0°C’nin altındakisıcaklıklarda oluşur.

4) Sis : Nemli hava kütlesinin sıcak yerlerden soğuk yerlere geçmesiyle yerde oluşan yoğunlaşmadır.

         Ilık Denizden                  Soğuk Karaya

         Sıcak Denizden              Soğuk Denize

         Sıcak Karadan                Serin Denize

         Soğuk zeminde alçalan hava hareketinde ve 

Sıcak ve soğuk su akıntılarının karşılaşma alanlarında Sis oluşur.

B) Gökyüzünde Oluşanlar:

1) Yağmur: Havadaki su buharının yoğunlaşarak damlalar halinde yeryüzüne düşmesiyle oluşur. Genelde kıyı bölgelerimizde yağmur fazladır. 0°C’nin üstündeki sıcaklıklarda oluşur.

2) Kar: Yoğunlaşma 0^oC’nin altında buz kristalleri şeklinde olursa kar oluşur. Kar yağışları genellikle Ekim sonunda başlar. 1000m’yi aşan dağlardaki yağışlar kar şeklindedir. 0°C’nin altındaki sıcaklıklarda oluşur.

Türkiye’de Kar yağışları ve karın yerde kalma süresi kıyılardan iç kesimlere, İç kesimlerden de Kuzeydoğuya doğru gidildikçe ARTAR.

                           KARIN YERDE KAMA SÜRESİ

Akdeniz ve Eğe kıyılarında :        1-2 gün

Marmara ve Karadeniz                  :              10-20 gün

İç Anadolu’da                       :        20-40 gün

Doğu Anadolu’da                 :        120 günü geçer.

Kar örtüsü, bazı tahılların yetişmesinde olumlu etki yapar. Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde yoğun kar yağışı çığların oluşmasına yol açar. Çığ, ulaşımın aksamasına ve yolların bozulmasına neden olur.

1)    Dolu: 0°C’nin altındakisıcaklıklarda oluşur.Yağmur sularının sıcaklığın aniden düşmesi ve donması sonucu dolu meydana gelir. Daha çok iç bölgelerimizde oluşur. Türkiye’de dolu yağışları ilkbaharda Konveksiyonel hareketlere bağlı olarak meydana gelir.

İlkbaharda düşen dolu, meyve ağaçlarının çiçeklerini döker, körpe dal ve filizleri kırar ve meyveleri yaralayarak tarım ürünlerinin zarar görmesine neden olarak tarımda verimin düşmesine neden olur

TÜRKİYE’DE YAĞIŞIN DAĞILIŞI:

Türkiye’de yıllık ortalama yağış miktarı bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bu değişiklikte bölgenin,

-   Denize yakınlık ve uzaklık durumu

-   Yerşekillerinin yükseltisi

-   Dağların uzanış yönü

-   Rüzgar ve hava kütlelerinin etkisi gibi faktörler rol oynamak- tadır.

En fazla yağış alan yerler :

Kıyılar ve İç Bölgedeki yüksek yerler fazla yağış alır (1000 mm’den fazla). Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları başta olmak üzere Toros ve Nur Dağları’nın denize dönük yamaçlarıdır. En fazla yağış alan yer Rize Çevresidir. (2400 mm)

Orta Derecede yağış alan yerler :

Akdeniz, Ege, Marmara, Orta Karadeniz, Doğu Anadolu ve İç Anadolu’nun kuzey kesimleridir. (500-800 mm)

En az yağış alan yerler :

 Tuz gölü çevresi,Konya (Karapınar), Ergene ve  Iğdır Ovaları, GD. Anadolu ve D. Anadolu’nun çukur alanlarının (250-350 mm)

NOT : Türkiye’de yağış dağılışı ile yerşekilleri arasında yakın ilişki vardır.Genelde dağlar yağışlı, dağlar arasında kalan yerler ova ve vadiler az yağışlıdır. BU NEDENLETürkiye Yağış haritası ile Türkiye Fiziki Haritası arasında benzerlik vardır.

Sonuçlar:

1-En fazla yağışı, ülkemiz kuzey ve güneyinde yer alan dağ kuşakları alır.

2-Yağış kıyıdan iç kısımlara gidildikçe azalır.

3-Yıllık yağış miktarının en az olduğu bölgemiz İç Anadolu’dur.