Türkiye'nin İklimini Oluşturan Etkenler

okulsoru Nisan 25, 2013 0

Türkiye’de çok çeşitli iklimler görülmektedir. Bunun nedeni :

1) MATEMATİK KONUM : Türkiye matematik konum açısından kuzeyden gelen soğuk hava kütleleri ile güneyden sıcak hava kütlelerinin etkisinde kalır. Orta kuşakta yer alan bütün ülkeler gibi Türkiye’de de 4 mevsimin belirgin olarak yaşanmasına neden olur.

2) ÖZEL KONUM : Türkiye, Akdeniz İklim Kuşağının etkisinde olmasına rağmen farklı iklim tipleri ortaya çıkmıştır. Bu durum özel konumla ilgilidir. Bunlar :

a)    Çevresindeki denizler :Türkiye’nin çevresindeki denizlerin sıcaklık ve yağış dağılışında çok önemli etkisi bulunmaktadır. Kıyılarımız iç kesimlere göre daha yağışlı, nemli ve ılık özelliktedir.Bütün denizlerimiz bölgelerimizin ilklimi üzerinde son derece etkilidir. Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kıyıda bol yağışa neden olur. Ege denizi, Ege kıyılarında meltem rüzgarlarının oluşmasını sağlamaktadır. Anadolu’yu çevreleyen bu denizler kışın sıcaklığın düşmesini engellemektedir.

b)    Denize olan uzaklık(Karasallık): Kıyılardan iç kesimlere gidildikçe, nemin azalmasına bağlı olarak aşırı ısınma ve soğuma özellikleri artmaktadır. Böylece yıllık ve günlük sıcaklık farkları artmaktadır. Yaz mevsiminde Anadolu’nun iç kısımları, aynı yükseklikteki kıyı bölgelerimize göre daha fazla ısınmaktadır. Sebebi; nemin olmaması nedeniyle aşırı ısınma.Yazın iç bölgelerimizin fazla ısınması, ormanları ve tarımsal bitkilerin yetişme sınırının dikey yönde yükselmesinde neden olmaktadır.

c)     Çevresindeki kara kütleleri : Avrupa-Asya kıtası üzerinde soğuk, Afrika ile Arabistan çöllerinde ise sıcak ve kuru hava kütleleri oluşmaktadır. Bu hava kütleleri mevsimlere göre ülkemizi etkilemektedir. Kışın Sibirya ve Balkanlardan gelen hava kütleleri, yazın Afrika ve Arabistan’dan gelen hava kütleleri etkili olur.

d)    Çevresindeki basınç merkezleri :

Yaz durumu: Bu mevsimde ülkemiz Atlas okyanusu üzerindeki Azor Yüksek Basıncı ile Basra Alçak Basıncı etkisindedir.genel olarak kuzeybatıdan güneydoğuya hava akımı oluşur. Marmara ve Ege’de sıcaklık biraz düşer. Öte yandan Afrika ve Arabistan’dan gelen sıcak hava nedeniyle aşırı sıcaklıklar oluşur.

Kış Durumu: Bu mevsimde ülkemiz Rusya üzerindeki Sibirya Y. Basıncı ile, İzlanda A. Basıncının etkisine girer. Sibirya üzerinden alan soğuk hava akımları kışların çok soğuk geçmesine neden olmakta iken, İzlanda üzerinden gelen hava akımı kışların daha ılık geçmesine neden olur. Kuzeyden gelen soğuk hava ile güneyden gelen ılık ve nemli hava karşılaşarak cephe yağışlarını oluştururlar.

Kısaca ; ülkemiz yazın yüksek basıncın etkisine , kışın ise alçak ve yüksek basınçların sık sık değiştiği farklı hava kütlesinin etkisine girer.

e)     Yükselti : Türkiye’de sıcaklık, yükseltinin artmasına bağlı olarak batıdan doğuya, kıyıdan iç kesimlere doğru azalır. Kıyılar ılık geçerken, iç kesimlerden don olayı görülür. Yüksek dağlık alanlarda, dağların etekleriyle zirve kısımları arasında sıcaklık farkı oluşur. Yükselti, kar örtüsünün yerde kalma ve don olayının olduğu gün süresi üzerinde etkili olur. Yükselti yağış miktarı üzerinde de etkisini gösterir.

f)      Yüzey Şekilleri : Yüzey şekillerinin çeşitliliği Mikroklima iklimlerin oluşmasına yol açmıştır. Karadeniz İklim Bölgesinde Rize (Akdeniz İklimi), Karasal İklim Bölgesinde Iğdır (Akdeniz İklimi) ve Akdeniz İklim Bölgesinde Göller Yöresi

( Karasal İklim ) buna örnektir.

g)    Dağların uzanışı : Kuzey ve Güneyde kıyıya paralel uzanan dağlar, deniz ikliminin iç kısımlara girmesini engellerken Ege bölgesinde ve Orta Karadeniz Bölümünde deniz iklimi iç kısımlara rahatlıkla sokulabilir. Dağların denize bakan yamaçları Türkiye’nin en çok yağış alan yerleridir. Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları nemli havanın İç Anadolu’ya girmesini engeller. Dağ kuşaklarının en önemli etkilerinden biride rüzgar üzerinde olur.Dağlık alanlardan gelen havanın D. Karadeniz de Föhn rüzgarı oluşturması gibi. Dağ uzanışı ve dağlar arasındaki gedikler, rüzgarın yönünü etkiler.